Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ - Της Καίτης Κεχαγιόγλου, Αθήνα
Για τη Rajaa, πρόσφυγα από τη Συρία, και τα τρία παιδιά της, το ταξίδι μέχρι να φτάσουν σε αυτό το υπόγειο διαμέρισμα στην Αθήνα, με μοναδικό φως από ένα κερί κι ένα φανάρι, ήταν επίπονο και γεμάτο κινδύνους. Δεν είναι περίεργο που αν και έχουν προστασία από τη βροχή, δεν νιώθουν ακόμα ασφαλείς.
Η 42χρονη γυναίκα, ο έφηβος γιος της και οι δυο μικρές της κόρες έφυγαν από τον πόλεμο της Συρίας για το Λίβανο, πριν από μερικούς μήνες, για να βρουν τον άντρα της Rajaa, ο οποίος εργαζόταν εκεί. Τους εξαπάτησε ένας λαθροδιακινητής, ο οποίος τους υποσχέθηκε να τους πάει στη Σουηδία – αλλά εξαφανίστηκε μαζί με το πολύτιμο για την οικογένεια ποσό των 30.000 δολαρίων. Με ό,τι χρήματα τους είχαν απομείνει, ο άντρας της τους έστειλε και τους τέσσερις σε ένα δαιδαλώδες ταξίδι. Κατέληξαν πάνω σε ένα φουσκωτό στη Σμύρνη ενώ ο ίδιος έμεινε πίσω στο Λίβανο. Πάνω στο μη αξιόπλοο σκάφος ήταν 35 άντρες, επτά γυναίκες και επτά παιδιά – όλοι προσπαθούσαν να αποφύγουν έναν αυστηρά φρουρούμενο φράκτη 12,5 χλμ στα χερσαία σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Έπειτα από περισσότερες από τρεις ώρες στη θάλασσα, τους απέμεναν πια λιγότερο από 100 μέτρα για να φτάσουν στις ελληνικές ακτές, όταν το φουσκωτό άρχισε να βυθίζεται. Την ίδια στιγμή, θυμάται η Rajaa, ένα σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής έριξε πάνω τους τον προβολέα αλλά δεν τους έσωσε.
«Παραλίγο να χάσουμε τη Leima», λέει αναφερόμενη στη δίχρονη κόρη της. «Είναι θαύμα που είμαστε όλοι ζωντανοί. Κάθε άντρας άρπαξε από ένα παιδί ή μια γυναίκα και μας έβγαλαν στην ακτή». Η Rajaa θυμάται ότι όταν έφτασαν στην ακτή, κρυωμένοι, βρεγμένοι κι εξαντλημένοι, συνάντησαν ένστολους που τους σημάδευσαν με τα όπλα τους.
Όλο και περισσότεροι Σύροι καταφεύγουν στη θάλασσα στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην Ευρώπη, μετά την ανέγερση του φράκτη και την ενίσχυση της φύλαξης των συνόρων τους τελευταίους 16 μήνες. Σύμφωνα με τα στατιστικά των ελληνικών αρχών, περισσότεροι από 7.600 Σύροι έχουν συλληφθεί για παράνομη είσοδο ή παραμονή τους πρώτους 11 μήνες του 2013.
Με περισσότερους Σύρους να καταφθάνουν στις ακτές της Ευρώπης «κανένας δεν περιμένει από την Ελλάδα να αναλάβει ολόκληρο το βάρος», σημειώνει ο Laurens Jolles, Περιφερειακός Αντιπρόσωπος της Υ.Α. για τη Νότια Ευρώπη. «Η Υ.Α. καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να θυμίσει στη ευρωπαϊκή κοινότητα την ανάγκη για αλληλεγγύη και επιμερισμό των ευθυνών με τις χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)».
Προσθέτει ότι η Συρία «είναι αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» και παρά τις προκλήσεις η λύση δεν είναι η αποτροπή των αιτούντων άσυλο.
Ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες António Guterres έχει επίσης εκφράσει ανησυχία για τα σοβαρά κενά στην προστασία των Σύρων που φτάνουν στην Ευρώπη ενώ έχει κάνει έκκληση για μια πιο γενναιόδωρη και συνεπή προσέγγιση στους Σύρους που αναζητούν καταφύγιο και άσυλο στην Ευρώπη.
Αφού έφτασαν στα ελληνικά παράλια, ακολούθησαν και άλλα βάσανα έως ότου ολόκληρη η οικογένεια, συμπεριλαμβανομένου του 17χρονου Hamadheir και της πεντάχρονης Lamar, να φτάσει σε μια γειτονιά της Αθήνας όπου μένουν πολλοί Σύροι. Μια κρύα νύχτα κοιμήθηκαν έξω στο πάρκο μέχρις ότου ένας Παλαιστίνιος έδειξε στην οικογένεια της Rajaa – παλαιστινιακής καταγωγής – το εγκαταλελειμμένο υπόγειο που τώρα αποκαλούν «σπίτι». Δεν έχει ηλεκτρικό ή θέρμανση αλλά τουλάχιστον προσφέρει προστασία από τα στοιχεία της φύσης.
Αυτό όμως που δημιουργεί στη Rajaa ανασφάλεια είναι ότι παρόλο που στην Ελλάδα οι Σύροι μπορούν να μείνουν για έξι μήνες χωρίς το φόβο να απελαθούν, εντούτοις δεν έχουν άλλα δικαιώματα.
«Οι Σύροι μπορούν να υποβάλουν αίτημα για άσυλο στην Ελλάδα αλλά το θεωρούν άσκοπο καθώς δεν θέλουν να μείνουν εδώ», τονίζει ο Dr. Maarouf Alobeid, Σύρος γιατρός, ο οποίος ζει στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια και παρακολουθεί την υγεία της μικρής Leima. Μαζί με άλλους από τη Συριακή κοινότητα, ο γιατρός φέρνει φαγητό και φάρμακα στην οικογένεια.
Λέει ότι η οικονομική κρίση της Ελλάδας, που μετράει ήδη πέντε χρόνια, αποθαρρύνει πολλούς Σύρους πρόσφυγες από το να μείνουν εδώ. Λαμβάνουν ελάχιστη βοήθεια από το κράτος, συνεχίζει, και πολλοί προτιμούν να μετακινηθούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπου μπορεί να έχουν συγγενείς.
Αυτό, ωστόσο, μπορεί να είναι προβληματικό, λέει ο Jolles. «Είναι πολύ δύσκολο για αυτούς τους ανθρώπους να μετακινηθούν με νόμιμο τρόπο μέσα στην Ευρώπη», σημειώνει. «Οι ευρωπαϊκές πολιτικές για την οικογενειακή επανένωση πρέπει να είναι πιο ευέλικτες, ιδιαίτερα σε καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως αυτή που ζούμε σε σχέση με τη έξοδο από τη Συρία».
Η Rajaa αισθάνεται πως δεν μπορεί να επιστρέψει – το σπίτι της στη Συρία καταστράφηκε μετά από βομβαρδισμό – ενώ δεν μπορεί ούτε να προχωρήσει. Θα ήθελε να πάει να βρει το μεγαλύτερο γιο της, 22 ετών, ο οποίος είναι αναγνωρισμένος πρόσφυγας σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα, αλλά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον σύμφωνα με τους υπάρχοντες κανονισμούς της Ε.Ε.
Κοιτάζοντας το μοναδικό κερί που φέγγει στο κρύο υπόγειο, αναστενάζει: «Μόνο ο Θεός μπορεί να μας βοηθήσει».
